ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ

Η τοξικότητα στις ανθρώπινες σχέσεις άπτεται ψυχολογικών, κοινωνιολογικών, θρησκευτικών και πολλών ακόμη δεδομένων που-στη ρίζα τους- συναντώνται και συλειτουργούν προσθέτοντας σε ένα συλλογικό επίπεδο εκπτωτικές εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής. Η τοξική συμπεριφορά έχει πολυσχιδή μορφή, αφορά σε οτιδήποτε φθείρει τους άλλους ανθρώπους που περιβάλλονται απο αυτήν. Τοξικές συμπεριφορές εμπεριέχουν στοιχεία 1.Χειριστικότητας-χειραγώγησης, 2. Επικριτικότητας, 3. Αρνητικής ενέργειας, 4.Αδικαιολόγητης δραματοποίησης κάθε προβλήματος, 5. Ψεύδους και εξαπάτησης, 6. Ελλιπούς/ανύπαρκτης απολογητικότητας, 7. Προσβλητικής συμπεριφοράς και 8. Ανευθυνότητας. Ας μην αναφέρουμε τους ανθρώπους με τους τακτικισμούς του «Διαίρει και βασίλευε», αυτοί είναι ειδήμονες στην τοξικότητα! Η τοξικότητα στη ζωή μας έχει υποτιμηθεί διότι περνάει σχεδόν αθόρυβα και αόρατα μέσα απο τις πέντε μας αισθήσεις και «διαβρώνει» το υγιές, το ενεργητικό και το αληθινό μέσα μας. Μετά απο την συνύπαρξη μας με έναν τοξικό άνθρωπο, νιώθουμε άδειοι, ποτέ αρκετοί για να τον ικανοποιήσουμε και κάθε μας προσπάθεια για υπεράσπιση του εαυτού μας αποβαίνει μοιραία εις βάρος μας.

Οι τοξικοί άνθρωποι δύνανται να ασκήσουν όλες τις μορφές βίας, κυρίως τις λανθάνουσες όπως την ψυχολογική και την λεκτική. Οι τύποι των τοξικών ανθρώπων μπορούν να ταξινομηθούν αδρομερώς σε έξι κατηγορίες: α. Ο τύπος που ελέγχει (παραποιεί τα δεδομένα, χειραγωγεί, διασπά για να κυριαρχήσει). Προχωρώντας έχουμε β. Τον Συναισθηματικό Βρυκόλακα που είναι για ολα πομπός αρνητικής ενέργειας, νιώθουμε δίπλα του πως όλα είναι δυσοίωνα και δισεπίλυτα. Ένας τρίτος τύπος τοξικού ανθρώπου είναι γ.Το θύμα, ο δραματοποιός της ζωής. Όλα γίνονται εις βάρος του, όλοι φέρουν ευθύνη για εκείνον εκτός απο εκείνον. Κάθε εμπόδιο στη ζωή του μετενσαρκώνεται σε συνομωσία, κάθε συνομωσία σε ψευτοδικαίωση και κάθε ψευτοδικαίωση δίνει άλλοθι για ανευθυνότητα. Ο τέταρτος τύπος τοξικότητας είναι δ. Ο ζηλιάρης. Ο ζηλιάρης θα βρίσκει πάντα λόγο να διερευνά κρυφά αίτια και προθέσεις άλλων υπο το πρίσμα της ελλιπούς εμπιστοσύνης. Αυτή η ζήλια δείχνει παράλογη και αδικαιολόγητη. Η πέμπτη κατηγορία τοξικών ανθρώπων είναι των ε.Επικριτικών που για όλα δηλώνουν ανικανοποίητοι και σε όλα εμφανίζουν ευρηματικότητα στην κατάκριση. Οι επικριτικοί δείχνουν πολύ ευχαριστημένοι όταν κάτι είναι όντως ανεπαρκές διότι αυτό επιβεβαιώνει τη δική τους αντιληπτικότητα. Δεν τους ενδιαφέρει εάν αυτή η επιβεβαίωση συνεπάγεται τον τραυματισμό του άλλου και κρύβουν αυτή τη σκληρότητα πίσω απο φράσεις όπως: «Δεν σου αρέσει να ακούς την αλήθεια αλλά εγώ απο ενδιαφέρον σου ασκώ κριτική». Τέλος, στην έκτη κατηγορία αυτών των ταλαντούχων ανθρώπων, εχουμε τον ψεύτη και ίσως μέχρι και μυθομανή. Θα πουν ψέματα με μεγάλη ευκολία, σχεδόν έχοντας πείσει και τον ίδιο τους τον εαυτό προκειμένου να γλυτώσουν απο κάτι ή να προκαλέσουν ζημία σε κάτι άλλο.

Οι τοξικοί άνθρωποι φέρονται με μεγάλη αδιαφορία προς τα αισθήματα των άλλων, προσποιούνται με εκπληκτική υποκριτική ικανότητα τους ενσυναισθητικούς, δανείζονται ιστορίες και αλήθειες άλλων και τις κουμπώνουν όπως τους βολεύει στα δικά τους δρώμενα. Η επιτηδειότητα του τοξικού ανθρώπου έχει συχνά κρυψώνες την ίδια την κοινωνία μέσα απο τις υποτιθέμενες αληθινές διαπροσωπικές σχέσεις που όμως ουσιαστικά διέπονται απο στείρα διπλωματία και καταντούν σχέσεις γνωστών-αγνώστων ή και εχθρών. Η διπλωματία της τοξικότητας μοιάζει πολύ με κάτι που είπε ο Βρετανός δημοσιογράφος David Frost, «Διπλωματία είναι να επιτρέπεις στους άλλους να κάνουν το δικό σου»! Η ψυχολογία αποπειράται να δώσει εξήγηση για την τοξικότητα μέσα απο πρώιμα και ασυνείδητα τραύματα παιδικής ηλικίας ή και κάποιων ψυχιατρικών διαταραχών προσωπικότητας όπως είναι για παράδειγμα η Ναρκισσιστική. Σε κάθε περίπτωση οφείλουμε να προστατευόμαστε. Οι υγιείς άνθρωποι άλλοτε βάζουν σαφή όρια στους τοξικούς ή απλώς απομακρύνονται απο αυτούς δίχως ενδοιασμό και το αίσθημα αυτοαμφισβήτησης. Η συναισθηματική απομύζηση και ο παρασιτισμός είναι κοινωνικά φαινόμενα που χρήζουν προσοχής, ενημέρωσης, αφύπνισης και συνήθως ψυχοθεραπείας.

Χριστίνα Μπογιατζή

Παιδοψυχολόγος-Λογοπαθολόγος

Υπ Διδάκτωρ ΕΚΠΑ