ΤΟ ΠΑΡΑΜΘΙ

Ο κόσμος του παραμυθιού είναι ένας που διδάσκει την αλήθεια με τον πιο ψευδή τρόπο. Το παραμύθι, απο το ρήμα «παραμυθεόμαι» που σημαίνει παρακινώ, συμβουλευω και ανακουφίζω, ουδέποτε έπαψε να θρέφει συνειδήσεις παιδιών και όχι μόνο.

Ο Αριστοτέλης προσδιόρισε τα παραμύθια ως απαραίτητα για τα «δυσυπνούντα παιδάρια» ενώ ο Πλούταρχος τα θεώρησε ευχάριστα ακούσματα για τα παιδιά. Τα παραμύθια έχουν ψυχοφέλεια για όλους, λειτουργούν σαν αντίδοτο σε αυτή την κυνική και -αδιαπραγμάτευτα- πλέον ψηφιακή και συγκεκριμένη πραγματικότητα στη ζωή των παιδιών μας. Ο Πινόκιο, το Ασχημόπαπο, η Σταχτοπούτα, η Κοκκινοσκουφίτσα, η Ωραία Κοιμωμένη και πολλοί άλλοι ήρωες ψάχνουν και βρίσκουν την νομοτελειακή τους δικαίωση μέσα απο σύγκρουση με την αλήθεια ενθεν κακείθεν της ζωής τους. Πολλές φορές είναι δυσδιάκριτο εάν το παραμύθι μιμείται τη ζωή ή το αντίστροφο καθώς έχουμε διαστώσει πολλάκις πως αυτά τα δύο συνδέονται με σχεδόν μυστικιστικούς τρόπους.

Τα παραμύθια ευεργετούν παντιοτρόπως τα παιδιά και τους εφήβους. Αυτές οι πανέμορφες και ευφάνταστες ιστορίες κρύβουν ιδιωματισμούς και πολιτισμική κληρονομιά στην οποία δεν θα εκτιθέμεθα κάτω απο άλλες συνθήκες. Για παράδειγμα, οι Hänsel και Gretel που ενσάρκωσαν ρόλους απο γερμανό συγγραφέα στην εποχή του 19ου αιώνα, καταμαρτυρούν μία σκληρότητα που ενδεχομένως να υπήρχε εκείνη την περίοδο απέναντι στον πληθυσμό των παιδιών. Η αναπτυξιακή ψυχολογία προσπαθούσε τότε να πείσει πως τα παιδιά δεν ειναι απλώς μικροί ενήλικες όπως νόμιζαν όλοι αλλά ανήκουν σε μία ξεχωριστή κατηγορία τρόπου σκέψης, συμπεριφοράς και ύπαρξης απο τους ενήλικες. Ένα δεύτερο όφελος είναι τα διδάγματα που απορρέουν απο την συγκρουσιακή σχέση του ήρωα με την αλήθεια και το ψέμα μέσα ή έξω απο αυτόν. Δίδαγμα προσφέρει η ακεραιότητα του χαρακτήρα της Σταχτοπούτας που επέμενε στις αξίες της και στο τέλος απέκτησε τίτλο βασίλισσας, δίδαγμα προσφέρει και ο Πινόκιο που τελικά κατάφερε να γίνει αληθινό αγόρι μέσα απο την κοιλιά της φάλαινας. Το παραμύθι επιτρέπει στο παιδί τη δημιουργική, φαντασιακή και συναισθηματική σκέψη. Αντίκειται στο διανοητικό συναίσθημα ετεροπροσδιορίζοντας το. Επιτρέπει σε ένα παιδί να φορέσει τα παπούτσια του παπουτσομένου γάτου και να υποδυθεί με τον δικό του τρόπο έναν υποτακτικό ενός αφέντη που στην ουσία οι ρόλοι είναι αντίστροφοι. Το παραμύθι επιτρέπει σε έναν έφηβο να πιστεψει στην έννοια της δικαίωσης μέσα απο την υπομονή της πεντάμορφης αλλά και την λανθάνουσα ευαισθησία του τέρατος που την φιλοξένησε με ένα τρέμουλο στην καρδιά του. Το παραμύθι είναι Δούρειος Ίππος για το νόημα που έχουν ηθικές και παναθρώπινες αξίες, είναι ένα πηγάδι που εκεί αποκτούν τα παιδιά μας βαθύνοια και ενσυναίσθηση. Είναι τρόπος να σκέφτεσαι, να ζεις και να ενδοσκοπείς. Ποιος να ξεχάσει το ξεκαθάρισμα συναισθημάτων του Πινόκιο που επιτέλους συγκρούστηκε με το ανώριμο και ψεύτικο εγώ του ή και να μην ικανοποιηθεί με εκείνο το Ασχημόπαπο που ενώ δεν άλλαξε η όψη του, άλλαξε όμως την προοπτική του ανήκειν μέσα του; Το παραμύθι έχει υπαρξιακές καταβολές, σχετίζεται με αρχαία τραγωδία, με Παλαιά και Καινή Διαθήκη, με περιόδους Μεσαίωνα και Αναγέννησης όπως και με τον Διαφωτισμό. Το παραμύθι βρίθει συμβολισμών ζωής και θανάτου, θεών και άθεων. Δίνει την αίσθηση του μεταφυσικού χωρίς καν να προσπαθήσει, εμπλουτίζει τον κόσμο της ολιστικότητας μέσα σε κάθε ανθρώπινη ψυχή.

Οι επιστήμες της λογοθεραπείας και της ψυχολογίας χρησιμοποιοπούν συχνά τα παραμύθια για να διεγείρουν τη σκέψη για τις ανθρώπινες σχέσεις, να εμβαθύνουν στα συναισθήματα, να διευρύνουν λεξιλογική επάρκεια και να δημιουργήσουν μία υγιή συνθήκη ταύτισης και διαφοροποίησης είτε απο το «καλό» ή το «κακό». Θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε το παραμύθι έναν παρένθετο παιδαγωγό στις ζωές των παιδιών και των εφήβων μας. Πρόκειται λοιπον για έναν δάσκαλο που ενώ δεν ζητάει αναγνώριση, δίνει σάρκα και οστά για το ευ ζην των μαθητών του.